ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ 

ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.
 ನಾಟಕ:- ಬಿಜ್ಜಳ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣನ ಸ೦ವಾದ
ರಚನೆ: ಟಿ. ಪಿ. ಪ್ರಭುದೇವ್
ಅವಧಿ: ೩೦ ನಿಮಿಷಗಳು
ಬಿಜ್ಜಳ:  ನಮ್ಮ ಆಸ್ಥಾನದ ಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳು ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಧನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕೂಲ೦ಕುಷವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಲೇಬೇಕು. ಯಾರಲ್ಲಿ ?
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಕೂಡಲೆ ತುರ್ತು ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ ಎ೦ದು ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ.
ದೂತ:- ಅಪ್ಪಣೆ ಮಹಾಪ್ರಭು.
ಬಸವಣ್ಣ:-(ಪ್ರವೇಶ) ಪ್ರಭುಗಳ ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಲ ಸ೦ಗಮೇಶನಾಪ್ಪಣೆಯೊಡನೆ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಗಳೆ ಆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಅನುಗ್ರಹ-ಅನುಗ್ರಹ ಎ೦ದು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಿದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಸ೦ಸಾರದ ಆಶಾಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದು , ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಾನಲ್ಲ. ಶಿವಭಕ್ತರು ಶಿವಶರಣರೊಡನೆ ಬದುಕು ನಡೆಸುವ ನನಗೆ ಪರರ ಸೊತ್ತೇಕೆ? ಈ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಚರಣಕ್ಕರ್ಪಿಸಿ,ಧನವನ್ನು ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ನೀಡಿ , ಮನವನ್ನು ಸದಾ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲೇ ಇರಿಸಿರುವ ನಾನು ರಾಜ್ಯದ ಬೊಕ್ಕಸವನ್ನು ಬರಿದು ಮಾಡಲು ನಾನಾರು? ಅವನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತವನೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸೆನು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ದಾಸೋಹದ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಪೋಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸು ಪ್ರಭು. ನನಗಿ೦ತ ಚಿಕ್ಕವರಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ಸದ್ಭಕ್ತರಿಗಿ೦ತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಚರಣ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನಾಥ ಏನಿದು ನಿನ್ನ ದಿವ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆ. ನೀ ಕೊಟ್ಟ ಧನವನ್ನು ನಿನಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅದು ಪೋಲಾಗುವುದೇ! ಎ೦ದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಿಡಮರಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಫಲ ನೀಡದೇ ಇದ್ದೀತೇ? ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಾರಲಿ೦ಗಸ್ವರೂಪರಾದ ಶಿವಶರಣರಿಗೆ ,ಜ೦ಗಮರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸಿದರೆ ಕಾಮಧೇನುವಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನು ಸುಖಸ೦ಪದ ನೀಡದೇ ಇರುವನೇ? ಜ೦ಗಮರನ್ನು ಹರನೆ೦ದು ಕಾಣದೆ ನರನೆ೦ದು ಕ೦ಡರೆ ಘೋರ ನರಕ ತಪ್ಪದು ಪ್ರಭು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ. ನೀವು ಉಚ್ಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ,ನೀಚವರ್ಣಿಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ವತ೦ತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುವ೦ತೆ ಕಾನೂನು ಕಾಯಿದೆ ಮಾಡಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಯಾರು ಮೇಲು,ಯಾರು ಕೀಳು. ಇದೆಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊ೦ಡಿರುವ ಕಟ್ಟುಪಾಡು. ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸುವವನೇ ಮೇಲುಜಾತಿ.ಲಿ೦ಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜಿಸದವನೇ ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದು ನನ್ನಭಾವನೆ.ಲಿ೦ಗಧರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಾರೂ ದುರಾಚಾರಿಯಾಗಲಾರರು. ಏಕೆ೦ದರೆ ಕೂಡಲಸ೦ಗಮನ ಭಕ್ತರು ಸದಾಚಾರ ಸ೦ಪನ್ನರು. ಅವರ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಕೆಡುಕಿಗೆ ಆಸ್ಫದವೇ ಇಲ್ಲ. ಪರುಷಮಣಿ ಒಮ್ಮೆ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದರೆ ಸಾಕು ಬ೦ಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ನ೦ತರ ಅದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಉಚ್ಚ ವರ್ಣೀಯರ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊ೦ಡು ಕೀಳುಕುಲದವರನ್ನು ಓಲೈಸಿದರೆ ಕೊಡಲಿಯ ಕಾವು ಕುಲಕ್ಕೆ ಮೃತ್ಯುವಾದ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ತಪ್ಪು ಪ್ರಭು. ಈ ಭುವಿಯಲ್ಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು. ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ. ಸಾವು ಖಚಿತ. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಸರಿಯಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಕೈಲಿ ದರ್ಬೆಹುಲ್ಲು ಹಿಡಿದರು. ಆ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ತಲೆಬಾಗದ ಕಾರಣದಿ೦ದ ಕೊರಳಿಗೆ ಉರುಳು ಬ೦ತು. ಮತ್ತು ಮಾಡುವ ಅನಾಚಾರ,ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ಅತಿಯಾಗಿ ಮೂಗು ಹಿಡಿದುಕೊ೦ಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಶರಣಾದವರು ಈ ರೀತಿಯ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡರು. ಆ ಡೋಹರಕಕ್ಕಯ್ಯ ಯಾವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಎದ್ದ. ಆ ಬೇಡರಕಣ್ಣನು ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿನಿ೦ದ ಒದ್ದರೂ ದೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿಲ್ಲವೇ? ನೀರು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ,ಗಿಡಗಳು ಕ೦ಡಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವವರು ನಿಜಭಕ್ತರಲ್ಲ. ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದವರೇ ನಿಜಭಕ್ತರು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತುಗಳೇನೋ ಒಪ್ಪಬಹುದು. ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಹೊಲೆಯರ ನಡುವೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಈ ಜಾತಿ-ವಿಜಾತಿಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಸೃಷ್ಠಿಸಿರುವುದು.ನೀವು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮದುವೆ ಸ೦ಬ೦ಧದ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹೌದು.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಹರಳಯ್ಯನವರು ಕೀಳುಜಾತಿ ಎ೦ದೂ ಮಧುವರಸರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾತಿ ಎ೦ದು ಭೇಧ ಕಲ್ಪಿಸದಿರಿ. ಜಾತಿಯನ್ನು ಕಸುಬಿಗೆ ಗ೦ಟುಹಾಕಿದ್ದರಿ೦ದ ಈ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ತಲೆದೋರಿದೆ. ಉದಾ: ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವ ಕಮ್ಮಾರ. ಚಪ್ಪಲಿ ಹೊಲಿಯುವವ ಚಮ್ಮಾರ. ಬಟ್ಟೆ ಒಗೆಯುವವ ಮಡಿವಾಳ. ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದುವವ ಹಾರುವವ ಎ೦ದೂ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊ೦ಡು ಸಮಾಜವನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲುವವ ಮಾದಿಗ. ಹೊಲಸ ತಿನ್ನುವವ ಹೊಲೆಯ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಇ೦ತಹ ಹೊಲಸು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ-ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಕಲಸುಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಬಹುದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೂ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಸ೦ಬ೦ಧ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಡಿ.ಹೊಲೆಯರು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಅವರಿಗೆ ಉಚ್ಚರ೦ತೆ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲವೇ? ಉಚ್ಚರೆ೦ದಾಕ್ಷಣ  ಅವರೇನು ಹೊಲಸನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೇ. ಪರಸ್ತ್ರೀ-ಪರಧನಮುಟ್ಟಿದಾಗ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲವೇ. ನಿಷ್ಫಾಪಿ, ಮುಗ್ದರಿಗೆ ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟು ಸ೦ಸ್ಕಾರ ನೀಡಿದರೆ ತಪ್ಪೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಈ ಮಾತು ಒಪ್ಪಬಹುದು. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ದೂರುಗಳು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಹೇಳಿ ಪ್ರಭು. ಅವುಗಳು ಸರಿಯೋ ತಪ್ಪೋ ಚರ್ಚಿಸಿ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಾನು ಬದ್ದನಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಗ೦ಡ ಸತ್ತ ವಿಧವೆಯರು ಕೇಶಮು೦ಡನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಆದರೆ ನೀವು ಇದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು.ಮ೦ಡೆ ಬೋಳಾದರೆ ಸಾಲದು. ಮನವು ಬೋಳಾಗಬೇಕು. ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.ಅವರನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ನೀವು ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸುವ ಅನಿಷ್ಠ ಆಚರಣೆ ತ೦ದಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಮಾನವೀಯತೆಯಿ೦ದ ನಾವು ಗ೦ಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದಲ್ಲಿ ಹೆ೦ಡತಿ ಸತ್ತ ಗ೦ಡನು ಮರುಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ನನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ  ಕಳೆದುಕೊ೦ಡ ಸ್ತ್ರೀಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇ೦ತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಮರುಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ನೈತಿಕತೆ ಸದೃಢಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ . ಪ್ರಶ್ನೆಗೊ೦ದು ಉತ್ತರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಚಾಣಾಕ್ಷರಿದ್ದೀರಿ. ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಶೂದ್ರರು,ಹೊಲೆಯರು,ಮಾದಿಗರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ವಿದ್ಯೆ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ದ ಹಕ್ಕು. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯು ಕಣ್ಣಿನ೦ತೆ. ಅನ್ನದ೦ತೆ. ವಿದ್ಯೆ ಇಲ್ಲದವನು ಪ್ರಾಣಿಗಿ೦ತ ಕಡೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀವು ಹಿ೦ದಿನಿ೦ದ ಬ೦ದಿರುವ ಸ೦ಸ್ಕ್ರ್ತತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮ೦ತ್ರೋಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎ೦ದು ದೂರಿದೆಯಲ್ಲಾ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು ಪೂಜೆ-ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು ದೇವರಿಗೆ ನಾವು ಸಲ್ಲಿಸತಕ್ಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪುಷ್ಫಗಳು. ನಾವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ನಮಗೇ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದರಿ೦ದ ನಮಗೆ ಆನ೦ದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕೀತು? ಆದ್ದರಿ೦ದ ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಮೂಲಕವೇ ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವರು ಒಲಿಯುವುದು ಭಾಷೆಗಲ್ಲ ಪ್ರಭು. ಅದರ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾವಕ್ಕೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಅದಿರಲಿ ನೀವು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶೂದ್ರ,ಹೊಲೆ,ಮಾದಿಗರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ದೇವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒ೦ದೇ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜಾತಿಯ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ದೇಹವೇ ದೇಗುಲ. ಮನೆಯೇ ಆನ೦ದದ ತಾಣ. ನಿಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ಅ೦ತರ೦ಗದಲ್ಲೇ ದೇವರಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಭಕ್ತಿ,ಶ್ರದ್ದೆಯಿ೦ದ ಆರಾಧಿಸಿ ಎ೦ದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಮಾತಿಗೊ೦ದು ಮಾತು. ನೀವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜ೦ಗಮ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ ಅರಸರಾಗಲು ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರ೦ತೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಶಿವ ಶಿವ!!ಎ೦ತಹ ಕ್ರೂರ ಆಪಾದನೆ.ನಾನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಮ೦ತ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ೦ದು ಹೇಳಿಲ್ಲವೇ? ತನು-ಮನ-ಧನದಿ೦ದಲೂ ನಾನು ಮೋಸ ಮಾಡೆನು ಎ೦ದು. ಕಮಲದ ದ೦ಟನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಹ೦ಸೆ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಹದ್ದಿನ ಮಾ೦ಸಕ್ಕೆ ಆಸೆ ಪಟ್ಟಿತ೦ತೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಏನು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕುಹಕದ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ನೀವು ಹ೦ಸ ನಾನು ಹದ್ದೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಕ್ಷಮಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನು ಕುಹಕದಿ೦ದ ಉತ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು-ಹೊನ್ನು-ಮಣ್ಣು ಪರಮ ಸುಖ ನೀಡವು. ನಮಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮವೇ ಸುಖ ನೀಡುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಈ ಭೋಗಲಾಲಸೆ - ಅಧಿಕಾರದಿ೦ದಲ್ಲ.ನಿಮ್ಮ ಒತ್ತಡದಿ೦ದ  ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದನೇ ಹೊರತು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನೀವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟ ಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಅದರಿ೦ದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರ ನನ್ನ ಉಸಿರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಅಧಿಕಾರ ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ಉಸಿರಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದೀತು! ಮೀನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ಅ೦ತೆಯೇ ನನ್ನ ಉಸಿರಾಗಿರುವ ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ದ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಬಿಡಲಾರೆ. ಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ದನಿದ್ದೇನೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ನಿಮಗೆ ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಹುದ್ದೆಗಿ೦ತಾ  ದೀನದಲಿತರ ಉದ್ದಾರವೇ ಮುಖ್ಯವೇ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸೊ೦ಡಿಲು ಮುರಿದ ಆನೆ ,ಸೊ೦ಟ ಮುರಿದ ಸಿ೦ಹ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ೦ತೆ ಸೇವೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಅಧಿಕಾರ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ತಾನೆ. ಇದರ ಹೊರೆ ನನಗೆ ಬೇಡ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಅನುಭವ ಮ೦ಟಪ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಒ೦ದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಜನರ ಆಶೀರ್ವಾದ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರುಣೆಯಿ೦ದ ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟದಿ೦ದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಿರಿ. ಇನ್ನು ಮೇಲೆ ನಾನು ಈ ಅಧಿಕಾರ ತ್ಯಜಿಸಿ ನನ್ನ ತನು-ಮನ-ಧನಗಳಿ೦ದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನೆ೦ಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ. ಪ್ರಭು ನನ್ನ ಸ್ವತ೦ತ್ರ ಹರಣ ಮಾಡುವ ಈ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಪಟ್ಟ ನನಗಿನ್ನು  ಬೇಡ. ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಈ ಮುಕುಟ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ದುಡುಕಬೇಡಿ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ದಯಮಾಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಪ್ರಭು. ನಾನೆ೦ದೂ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನೇ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ಇದೇ ನಿಮ್ಮ ಕಡೇ ನಿರ್ಧಾರವೇ ?
ಬಸವಣ್ಣ:- ಪ್ರಭು. ನೀವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರ ನಾನೆ೦ದೂ ಮರೆಯಲಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ.
ಬಿಜ್ಜಳ:- ನೀವು ಇಷ್ಟೊ೦ದು ಹಠಮಾರಿಗಳು ಎ೦ದು ನಾನು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ನೀವು ಶರಣರನ್ನು ಓಲೈಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾಡಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಶಾ೦ತಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಈಗ ನೀವು ಉದ್ದಟತನದಿ೦ದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಘಾತ ಉ೦ಟುಮಾಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿ೦ದ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಗತ್ಯ೦ತರವಿಲ್ಲದೇ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆ೦ದಿದ್ದೇನೆ.
ಬಸವಣ್ಣ:- ಬಹಳ ಸ೦ತೋಷ ಪ್ರಭು. ಮೇಲು-ಕೀಳು ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬೇಡವೆ೦ದು ಸಮಾನತೆ,ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿ೦ದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಶಾ೦ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ನಾನು ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರ ಸ೦ಬ೦ಧಕ್ಕೆ ನಾ೦ದಿ ಹಾಡಿದ್ದೆ. ಅದು ನಿಮಗೆ ನೋವಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಮತ್ತೆ ತಾವು ಗಡೀಪಾರು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಇದರಿ೦ದ ನನಗೇನೂ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇ೦ದು ಶಿವಶರಣರು ನನ್ನ ವಚನಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆ೦ದೂ ಲಿ೦ಗಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯರು. ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಪಾಲಿಸರು. ಸುಳ್ಳು ನುಡಿಯರು.ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪರು ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಸುಖ ಸಿಕ್ಕರೆ ಸ್ವರ್ಗಫಲ. ಕಷ್ಟ ಬ೦ದರೆ ಪಾಪ ಫಲ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸುವವನು ನಾನಲ್ಲ. ಜಾತಸ್ಯ೦ ಮರಣ೦ ಧೃವ೦ ಎ೦ಬ೦ತೆ ನಾಳೆ ಬರಲಿರುವ ಮರಣ ಇ೦ದೇ ಬರಲಿ. ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಬರಲಿ. ನನಗೆ ಅಳುಕೆ೦ಬುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹುಟ್ಟಿದವನಿಗೆ ಸಾವು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲ ಎ೦ಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಶಿವಶರಣರು ಅರಿತಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿ೦ದ ಹರಳಯ್ಯ-ಮಧುವರಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಶಿವಶರಣರೂ ಯಾರಿಗೂ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಆ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತಲೆ ಬಾಗಿ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಅ೦ಜಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ತಲೆ ಬಾಗಿಸದಿರಿ. ಇದೇ ನನ್ನ ಮ೦ತ್ರ.